Video: Moeder Maas in de spotlight: Midden-Limburg ook aan bod in nieuw boek

De Maas stroomt dwars door Midden-Limburg, maar hoe goed kennen we deze rivier echt? De Belgisch-Limburgse schrijver Wim Peumans verkende de Maas van bron tot monding, en ontdekte veel verhalen. In zijn nieuwe boek duikt hij diep in de geschiedenis, maar ook in de huidige problematiek van de rivier. Wat betekent de Maas voor onze regio?

Over rivieren als de Rijn of Donau bestaan diverse literaire werken, maar volgens Peumans over de Maas nog niet. Wat is precies het verschil tussen een literair werk zoals Wim Peumans dat schreef en een reisgids of tv-programma als Langs de Maas van Huub Stapel? “Dan wordt vaker gekeken naar wat er, zoals de naam al aangeeft, langs of aan de Maas gebeurde”, vertelt de schrijver, van huis uit antropoloog. Dit boek focust op de rivier zelf.

Het hoogwater in 2021 was de aanleiding voor Peumans om aan het boek te beginnen. Zijn werk is geen toeristische gids vol mooie plaatjes, maar een diepere verkenning van de rol die de Maas speelt in onze geschiedenis en ons leven. De minder mooie kanten worden niet geschuwd: ook vervuiling en de invloed van de mens op de rivier komen uitgebreid aan bod. Het boek bevat ook foto’s, opgenomen in een aparte sectie.

Wim Peumans vertelt over de link tussen de Maas en Midden-Limburg (tekst gaat verder onder de video):

Moeder Maas: verbindende factor

Onderzoek leverde Peumans een schat aan informatie op: goed voor zo’n 300 pagina’s vol indrukken, verslagen en feiten. Hij heeft er heel wat van opgestoken, laat hij weten. En niet alleen dat. Er is ook het diepere besef dat we schatplichtig zijn aan die Maas. Alleen al vanwege de vele functies van de rivier, voor drinkwater, landbouw, de industrie, de energievoorziening en de natuurwaarden.

Moeder Maas vormt geen scheidsrechter, vindt hij. Het is eerder een bindende factor. Oeverbewoners trekken vaak meer naar elkaar toe dan naar het achterland. Iets wat hij illustreert met het dialect dat langs de Grensmaas gesproken wordt. Dat loopt tussen de beide Limburgen, buiten het stadsdialect van Maastricht, vloeiend in elkaar over.

‘De Maas is ziek’

Het boek legt de focus deels op onze regio, bijvoorbeeld de Maasplassen. In stukken van Rijkswaterstaat ontdekte hij de naam Plassenmaas, zoals meer naar het noorden van de provincie de Zandmaas. Die plassen zijn goed voor het toerisme en imago, maar qua milieu? Peumans is genuanceerd. “Er kunnen door de aanleg bepaalde milieuwaarden verstoord zijn, maar de plassen zelf kunnen op hun beurt weer zorgen voor een nieuwe diversiteit.”

Regelmatig schrok de auteur ook van de vervuiling: PFAS, stikstof of invasieve exoten. Hij durft te stellen dat de rivier ziek is. Langs de Grensmaas tussen de beide Limburgen vindt hij het relatief gezien nog meevallen, de beide Limburgen zijn ook wat minder dichtbevolkt.

Heksenvervolgingen

De auteur keek tevens naar het verleden van Midden-Limburg, en dan springt Roermond er binnen de regio wel behoorlijk uit. Niet geheel onlogisch, want Roermond is van oorsprong de belangrijkste plaats in Midden-Limburg. En dus zijn er diverse verhalen te lezen, over een middeleeuwse “heksentest” in de Maas, over Maastrichtenaren die Roermond dwars wilden zitten door de Maas af te sluiten, en ook de godin Rura wordt in het boek vernoemd.

Wim Peumans houdt momenteel op verschillende plekken in de beide Limburgen lezingen over het boek. Wij spraken hem voor dit artikel in Maaseik en later in Maastricht. Woensdag houdt hij een lezing in Venlo.

Wie is Wim Peumans?
Wim Peumans (1984) is schrijver en antropoloog. Hij woont in het Belgische Kanne-Riemst. Gezien zijn focus op Maastricht is de Maas hem steeds meer gaan interesseren. Inmiddels heeft hij vijf boeken op zijn naam staan, onder andere over homoseksuele en lesbische migranten in Vlaanderen en Brussel en een project over de Genkse hiphopscene.

Zijn vader, Jan Peumans, is in Vlaanderen bekend als voormalig voorzitter van het Vlaams parlement, en is nog altijd actief als politicus voor het Vlaams-nationalistische N-VA. Wim schreef een biografie over zijn vader. De bekende achternaam werkt niet altijd in zijn voordeel, vertelt Wim. Hoewel vader en zoon een goede band hebben en samen lezingen geven, lopen hun politieke overtuigingen lang niet altijd parallel.